خلاقیت چیست؟
خلاقیت فرآیندی است که قابل توسعه و بهسازی است، هرکس تاحدی خلاقیت دارد، ولی همچون بسیاری از توانایی‌ها و استعدادها برخی از افراد از میزان خلاقیت بالاتری برخوردار هستند. برخی افراد در محیطی رشد و تحصیل می‌کنند، که زمینه بروز خلاقیت بیش از دیگران برای آن‌ها فراهم‌شده است. آن‌ها آموخته‌اند که خلاقانه فکر کننده، خلاقانه عمل کنند .
تعاریف خلاقیت از دیدگاه نظریه‌پردازان
-
خلاقیت را یک تفکر واگرا به‌صورت دستیابی به رهیافت‌های جدید برای حل مسئله تعریف می‌کند. (گیلفورد 1962)
-
خلاقیت همان تمایل و ذوق ایجادگری است که در همه افراد و در همه سنین به‌طور بالقوه وجود دارد و با محیط اجتماعی فرهنگی پیوستگی مستقیم و نزدیکی دارد. (بودو 1978)
-
خلاقیت شکستن و دوباره ساختن دانش خود درباره‌ی یک موضوع و به دست آوردن بینش جدید نسبت به ماهیت آن است. (پروکتور 1999)
-
خلاقیت خارج شدن از قالب‌های ذهنی و کشف چیزهای جدید و معنی‌دار است. (ریکاردز 1997)
-
خلاقیت بیشتر یک فعالیت فکری و ذهنی است. (فرنودیان 1370)
-
خلاقیت به‌کارگیری توانایی‌های ذهنی برای ایجاد یک فکر یا مفهوم جدید است. (رضاییان 1373)
به‌صورت کلی خلاقیت (CREATIVITY) را می‌توان هنر و توانایی دستیابی به ایده‌های جدید برای کشف و حل مسائل و رفع موانع تعریف کرد.
نظریه‌های حوزه خلاقیت
1- نظریه تحلیل عوامل گیلفورد
یکی از صاحب‌نظرانی که در بحث ماهیت و اندازه‌گیری خلاقیت مطالعه و پژوهش‌های بسیاری را انجام داده است.
به نظر وی هوش 120 عامل و توانایی مختلف را شامل می‌شود که تنها حدود 50 عامل آن شناخته‌شده است. این توانایی‌ها به دودسته اصلی عوامل مربوط به حافظه و عوامل مربوط به تفکر دسته‌بندی می‌شوند، که سهم عوامل مربوط به تفکر خیلی زیاد است.
1-1 ابعاد اساسی خلاقیت ازنظر گیلفورد
-
حساس بودن در برابر مسئله
-
سیالیت
-
اصالت داشتن
-
انعطاف‌پذیری
-
سنتز کردن
-
تحلیل کردن
-
تسلط
-
تعریف مجدد
2- نظریه رشد روانی –اجتماعی اریکسون
نظریه رشد روانی – اجتماعی توسط اریکسون ارائه‌شده است که رابطه میان شخصیت و گستره اجتماع و فرهنگ را نشان می‌دهد.
8 مرحله را برای رشد تعریف می‌کند که از ابتدای تولد شروع‌شده و تا کهن‌سالی ادامه میابد:
-
مرحله اول : تولد تا یک‌سالگی (اعتماد در برابر بی‌اعتمادی)
-
مرحله دوم: یک تا سه‌سالگی (خودمختاری در برابر شرم و شک)
-
مرحله سوم : سه تا پنج‌سالگی (نوآوری و ابتکار در برابر احساس گناه)
-
مرحله چهارم: شش تا یازده‌سالگی (کوشایی در برابر حقارت)
-
مرحله پنجم: یازده‌سالگی تا پایان نوجوانی( هویت‌یابی در برابر سردرگمی هویت)
-
مرحله ششم : 21 سالگی تا 40 سالگی (صمیمیت در برابر انزوا و گوشه‌گیری)
-
مرحله هفتم: 40 سالگی تا 65 سالگی (تولید در برابر رکود)
-
مرحله هشتم: بالای 65 سال (تمامیت و یکپارچگی در برابر ناامیدی پریشانی)
3-نظریه نوآفرینی یا بدیعِ پردازی گوردون
این روش بر این اعتقاد است که افراد بهتر از قبل می‌توانند کار کنند و خلاق باشند، اگر آن‌ها درک کنند که خلاقیت چگونه کار می‌کند؟
گوردون این ادعا را داشت که می‌توان با یکسری تمرین‌های گروهی، خلاقیت را آموزش و توسعه داد.
1-3 فرضیه‌های گوردن در روش نوآفرینی
-
فرآیند خلاقانه می‌تواند توصیف و تدریس شود.
-
فرایندهای اختراع در هنرها و علوم مشابه هستند توسط همان فرایندهای روان‌شناختی هدایت می‌شوند.
-
خلاقیت فردی و گروهی مشابه است.
گوردون بر این موضوع اصرار می‌ورزد که در خلاقیت بعد عاطفی از بعد عقلی و نامعقول از معقول بیشتر است، پس، باید برای بروز خلاقیت، عناصر نامعقول و عاطفی به‌صورت دقیق درک شوند و با انتقال عناصر عاطفی و ناخودآگاه به سطح آگاهی و کنترل آن‌ها زمینه بروز خلاقیت را بیش از گذشته ایجاد کرد.
منبع:
- فرادرس