تئوری مزیت مطلق آدام اسمیت Absolutes Advantage

از همان آغاز پیدایش علم اقتصاد، مبادلات بین‌المللی (تجارت بین الملل) هم مورد بحث قرار گرفته است. اولین نظریه‌ای که در مورد تجارت بین‌الملل ارایه شده است در اواسط قرن شانزدهم و در انگلستان به نام مرکانتیلیسم بوده است.

اساس نظریه مرکانتیلیسم تاکید بر صادرات بیشتر و واردات کمتر است. تا در نهایت به مازاد تراز بازرگانی منجر شود. اما آدام اسمیت(1790-1723)، بنیانگذار مکتب کلاسیک، در سال 1776 در کتاب "ثروت ملل"، نظریه جدیدی را تحت عنوان مزیت مطلق در تجارت بین‌الملل مطرح نمود. در ادامه، دیوید ریکاردو که از شاگردان همین مکتب به‌شمار می‌آید، در کتاب "اصول اقتصاد سیاسی" که در سال 1817 منتشر شد، نظریه مزیت نسبی را ارائه کرد؛ که نسبت به نظریه اسمیت فراگیرتر بود. این نظریات (مزیت مطلق و نسبی)، تا مدت‌ها به‌عنوان پایه نظریات تجارت بین‌الملل به‌شمار می‌آمد. تا این‌که در سال‌های پس از جنگ جهانی دوم، نظریات دیگری هم در این قلمرو ارائه گردید.[1]

مركانتيليست ‏ها:

مركانتيليست‏ها طرفدار كنترل شديد دولت بر تجارت بودند, آنها سعي داشتند نشان دهند كه اهداف كشورها در تضاد با يكديگر قرار دارند. مطابق نظر مركانتيليست‏ها, ثروت يك كشور از روي موجودي فلزات قيمتي (به ويژه طلا) آن كشور اندازه‏گيري مي‏شد. بنابراين به منظور جمع‏آوري طلا, كشور مي‏بايستي صادرات خود را تشويق و واردات را محدود مي‏كرد كه در نتيجه توليد و اشتغال ملي را بالا مي‏برد.ليكن ممكن است تمامي كشورها به طور همزمان در جهت افزايش صادرات و كاهش واردات چنين سياستي را اعمال نمايند كه در آن صورت امكان مبادله بين كشورها دچار مشكل مي‏گردد. بنابراين بايد برخي كشورها به عنوان كشورهاي پيرامون, تحت استعمار قرار مي‏گرفتند تا كشورهاي استعمارگر بتوانند به اهداف خود دست يابند.

آدم اسمیت اقتصاددان بزرگ و شهیر مکتب اقتصاد کلاسیک مبادلات تجاری بین ملت‌ها را مورد تجزیه‌وتحلیل قرارداد و با مطرح نمودن تئوری برتری مطلق و تقسیم‌کار بین‌المللی، به کشورها توصیه نمود که منابع اقتصادی خود را در زمینهٔ کالاهایی به کار برند که در تولید آن‌ها نسبت به سایر کشورها از مزیت مطلق برخوردارند.

آدام اسميت در سال 1776 در كتاب ثروت ملل فروض مكتب سوداگران (مرکانتلیست ها) راکه ثروت يك كشور به ميزان دارائي آن كشور (طلا و نقره) بستگي دارد و كشورها فقط به ضرر ساير كشورهامیتوانند از تجارت سود ببرند رازیر سوال برد. او عقيده داشت كه تجارت آزاد بين كشورها باعث تقسيم كار شده و عوامل توليد كشورها بر توليد كالايي متمركز خواهد شد كه آن كالا در مقايسه با كالاي ساير كشورها ارزانتر توليد شود در اين صورت است كه هر دو كشور از تجارت سود مي‌برند. او استدلال نمود كه از طريق تجارت آزاد هر كشور مي‌تواند در توليد كالايي تخصص پيدا كند كه در آنها داراي مزيت مطلق است (يعني آن كالا را با كارآيي بيشتر نسبت به كشورهاي ديگر توليد كند) و كالايي را وارد كند كه در آنها مزيت مطلق ندارد (يعني داراي كارآيي لازم براي توليد آن نيست) بدين ترتيب با تخصص بهينة عوامل توليد در سطح جهان، توليد جهان افزايش مي‌يابد و رفاه همة كشورها افزايش مي‌يابد. از اينرو ديگر يك كشور به ضرر سايرين منتفع نگرديده و همه كشورها منتفع خواهند شد.

براساس نظر آدام اسميت تجارت بين دو كشور تنها براساس اصل مزيت مطلق انجام مي‌شود. وقتي يك كشور كالائي را با كارائي بيشتر نسبت به كشور ديگر توليد مي‌كند (يا مزيت مطلق دارد) و كالاي دوم را نسبت به كشور ديگر با كارائي كمتر توليد مي‌كند (عدم مزيت مطلق دارد) در اين صورت هر دو كشور با تخصص در توليد كالائي كه در آن مزيت مطلق دارند و مبادلة آن با يكديگر منتفع مي‌شوند. واضح است كه نظريه مزيت مطلق فقط بخش كوچكي از اقتصاد را در بر مي‌گيرد كه مزيت مطلق در آن وجود دارد.

آدم اسمیت اقتصاددان بزرگ و شهیر مکتب اقتصاد کلاسیک نیز مبادلات تجاری بین ملت‌ها را مورد تجزیه‌وتحلیل قرارداد و با مطرح نمودن تئوری برتری مطلق و تقسیم‌کار بین‌المللی، به کشورها توصیه نمود که منابع اقتصادی خود را در زمینهٔ کالاهایی به کار برند که در تولید آن‌ها نسبت به سایر کشورها از مزیت مطلق برخوردارند.

مزیت طبیعی و اکتسابی

اسمیت اعتقاد داشت، که مزیت یک کشور یا طبیعی است یا اکتسابی. منظور از مزیت طبیعی، مزیت یک کشور، به‌دلیل شرایط اقلیمی و یا دسترسی به منابع طبیعی خاص، در تولید یک محصول، است و منظور از مزیت اکتسابی که امروزه بیشترین تجارت جهان را به خود اختصاص داده، مصنوعات و خدمات، به‌جای کالاهای کشاورزی و منابع طبیعی است. محل تولید این کالاها عمدتا به مزیت اکتسابی آن‌ها بستگی دارد؛ که به‌طور عام به‌عنوان تکنولوژی تولید یا تکنولوژی فرآیند، به آن‌ها اشاره می‌‌شود.[3]

مفروضات مزیت مطلق

این تئوری، بر پایه مفروضاتی نهاده شده، که بدون در نظر گرفتن آن‌ها، این تئوری مصداق پیدا نمی‌کند. مهم‌ترین این مفروضات عبارتند از:

1. همسان بودن تکنولوژی در دو کشور؛

2. همسان بود نیروی انسانی از نظر مهارت و تخصص در دو کشور؛

3. یکی بودن تابع تولید در دو کشور؛

4. موجود بودن اطلاعات کامل و بدون هزینه برای همه اشخاص؛

5. غیر قابل انتقال بودن عوامل تولید(عدم تحرک عوامل تولید) بین دو کشور و امکان مطلق حرکت این عوامل در داخل کشور؛

6. موجود نبودن هرگونه مانع برای تجارت.

دیدگاه اسمیت بر اساس یک اصل ساده اقتصادی بنا شده است. با توجه به محدود بودن منابع در اقتصاد، کشورها باید این منابع را در کالاهایی بکار گیرند که بیشترین بازده را نسبت به سایر کشورها دارند. به‌عنوان یک مثال ساده فرض کنید کشورهای ایران و آلمان با توجه به مزایایی که در اختیار دارند باید برای تولید هر یک واحد از محصولات مشخص شده در جدول ۲-۱، مقدار معینی از منابع خود را بکار گیرند.

جدول ۲-۱ منابع مورد نیاز کشورهای ایران و آلمان برای تولید ۱ واحد خودرو و فرش