خانه استراتژی


(زمان خواندن: 6 - 12 دقیقه)
Most Hit

روﺷﻬﺎی آﯾﻨﺪه ﭘﮋوﻫﯽ

 روشهای آینده پژوهی

رﯾﭽﺎرد اﺳﻼﺗﺮ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ :ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﻋﻨﻮان دﯾﺪﮔﺎه ﺿﺪ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻧﺪارم وﻟﯽ ﺗﻌﺠﺐ ﺧﻮد راﻫﻢ از اﯾﻦ ﺑﺎﺑﺖ ﭘﻨﻬﺎن ﻧﻤﯿﮑﻨﻢ ﮐﻪ داﻧﺸﮕﺎه ﻫﺎی ﻣﺎ ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ ﺗﻌﺪادزﯾﺎدی دﭘﺎرﺗﻤﺎﻟﻨﻬﺎی ﺗﺎرﯾﺦ و ﻟﺸﮑﺮی از ﺗﺎرﯾﺦ داﻧﻬﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ داﺋﻤﺎ ﺑﻪ وارﺳﯽ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﺸﻐﻮﻟﻨﺪ، اﻣﺎ ﺗﻌﺪاد ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻤﯽ آﯾﻨﺪه ﭘﮋوه در آﻧﻬﺎ ﮐﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ. 

اﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺿﻌﻔﯽ آﺷﮑﺎر ﺑﺮای داﻧﺶ و ﺗﺼﻮرات اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﯽ آﯾﺪ. ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت آﯾﻨﺪه ﭘﮋوﻫﯽ ﺳﻪ وﺟﻪ داﻧﺴﺘﻦ را ﺑﺎﯾﺪ از ﻫﻢ ﺗﻔﮑﯿﮏ ﮐﺮد: 

1- وﺟﻪ ﺳﯿﻨﺘﺎﮐﺘﯿﮏ(syntactic) ﮐﻪ ﺗﺎﮐﯿﺪ آن ﺑﺮروش ﺷﻨﺎﺳﯽ، ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ روﺷﻬﺎ، رﻫﯿﺎﻓﺘﻬﺎ، ﻣﺪﻟﻬﺎ ﯾﺎ دﯾﮕﺮ ﺷﯿﻮه ﻫﺎی ﺳﺒﮏ ﻣﻌﺮﻓﺖ اﺳﺖ.

2- وجه سماﻧﺘﯿﮑﺲ(semantics) ﮐﻪ ﺗﺎﮐﯿﺪ آن ﺑﺮ ﻣﺴﺎﺋﻞ، ﻣﻌﻨﺎ و ﻣﺤﺘﻮای ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت آﯾﻨﺪه ﭘﮋوﻫﯽ اﺳﺖ.

3- وﺟﻪ ﭘﺮاﮔﻤﺎﺗﯿﺲ(peragmatics) ﮐﻪ ﺗﺎﮐﯿﺪ آن ﺑﺮ ﻧﺤﻮه ی ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت آﯾﻨﺪه ﭘﮋوﻫﯽ ﺑﺮ ﮐﻨﺸﻬﺎ، ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی ﻫﺎ، ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻫﺎ، ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ و رﻫﺒﺮی اﺳﺖ.

روش ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺻﺮﻓﺎ ﺑﻪ اوﻟﯿﻦ وﺟﻪ از وﺟﻮه ﺳﻪ ﮔﺎﻧﻪ ﻓﻮق اﺷﺎره دارد ﮐﻪ ﻣﻮﺿﻮع اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﻧﯿﺰ ﺑﺎﻋﻨﻮان روﺷﻬﺎی آﯾﻨﺪه ﭘﮋوﻫﯽ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﻫﻤﯿﻦ وﺟﻪ اﺳﺖ.

آﯾﻨﺪه ﭘﮋوﻫﺎن ﺑﺮای ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ آﯾﻨﺪه ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﻧﻈﺎم ﻣﻨﺪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ی روﯾﺪادﻫﺎ و روﻧﺪﻫﺎی ﮐﻨﻮﻧﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺮﺳﯿﻢ ﺻﺤﻨﻪ ﻫﺎی آﯾﻨﺪه ﻣﺸﻐﻮل ﻫﺴﺘﻨﺪ . ﻓﻨﻮن و روش ﻫﺎی آﯾﻨﺪه ﭘﮋوﻫﯽ ﺟﻌﺒﻪ اﺑﺰار ﺗﺤﻘﻖ اﯾﻦ اﻣﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ . ﺑﺮﺧﯽ از روش ﻫﺎی آﯾﻨﺪه ﭘﮋوﻫﯽ ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از داﻧﺶ ﻫﺎی دﯾﮕﺮ و ﻣﺎﺑﻘﯽ روﺷﻬﺎﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ آﯾﻨﺪه ﭘﮋوﻫﺎن ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر اﺑﺪاع ﻧﻤﻮده اﻧﺪ. 

اﻏﻠﺐ روش ﻫﺎی آﯾﻨﺪه ﭘﮋوﻫﯽ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ رأی ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻈﺮان و ﮐﺎﺳﺘﻦ واﮔﺮاﯾﯽ ﺑﯿﻦ اﯾﻦ آرا اﺳﺖ .ﺧﻮد اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﻮﺟﺐ ﻇﻬﻮر وﺣﺪﺗﯽ ﻧﺴﺒﯽ ﺑﯿﻦ ﺻﺎﺣﺒﻨﻈﺮان ﻣﯽ ﺷﻮد و اﯾﻦ وﺣﺪت ﻧﺴﺒﯽ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ی ﺧﻮد ﯾﮑﯽ از ﻣﻘﺪﻣﺎت ﺗﺤﻘﻖ آﯾﻨﺪه ی ﻣﻄﻠﻮب را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽ آورد .ﻫﺮﭼﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﺮاﮔﯿﺮی اﯾﻦ روﺷﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺘﻦ ﺟﻌﺒﻪ اﺑﺰار آﯾﻨﺪه ﭘﮋوﻫﯽ اﺳﺖ اﻣﺎ ﻫﯿﭻ ﮔﺎه ﻧﺒﺎﯾﺪ داﻧﺶ آﯾﻨﺪه ﭘﮋوﻫﯽ را ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ای از ﻓﻨﻮن و روﺷﻬﺎ ﺗﻘﻠﯿﻞ داد.

در اداﻣﻪ ﺑﺮﺧﯽ از روﺷﻬﺎی آﯾﻨﺪه ﭘﮋوﻫﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮔﺬرا ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ: 

1- ﺗﻮﻓﺎن ﻓﮑﺮی. از اﯾﻦ روش ﺑﺮای ﮐﺸﻒ روﻧﺪﻫﺎ و ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻓﺮﺻﺖ ﻫﺎ، ﭼﺎﻟﺶ ﻫﺎ و رﯾﺴﮏ ﻫﺎی آﯾﻨﺪه ﻣﯽ ﺗﻮان اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد. 

2- ﺗﺤﻠﯿﻞ روﻧﺪ. ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﯾﮏ روﻧﺪ ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﮐﺸﻒ ﻣﺎﻫﯿﺖ، ﻋﻠﻞ ﭘﯿﺪاﯾﺶ، ﺳﺮﻋﺖ ﺗﻮﺳﻌﻪ، و ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎی ﺑﺎﻟﻘﻮه آن. 

3- ﭘﺎﯾﺶ روﻧﺪﻫﺎ. روﻧﺪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﯾﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﯾﺎ ﯾﮏ ﺑﺨﺸﯽ از ﯾﮏ ﺻﻨﻌﺖ اﻫﻤﯿﺖ دارﻧﺪ، ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ دﻗﺖ ﭘﺎﯾﺶ ﺷﻮﻧﺪ. 

4- ﺑﺮون ﯾﺎﺑﯽ روﻧﺪﻫﺎ. ﮐﺸﻒ روﻧﺪﻫﺎ ﺑﺎ رﺳﻢ ﻧﻤﻮدار ﺗﻐﯿﯿﺮات و اﺳﺘﻔﺎده از اﻃﻼﻋﺎت آﻣﺎری؛ ﮐﻪ ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس ﻣﯽ ﺗﻮان آﯾﻨﺪه را در ﺑﻌﻀﯽ زﻣﯿﻨﻪ ﻫﺎی ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﮐﺮد.

5- ﻧﻈﺮﺧﻮاﻫﯽ و ﻣﺸﺎوره. ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل، روش دﻟﻔﯽ ﯾﮏ ﻧﻮع ﻧﻈﺮﺧﻮاﻫﯽ از ﺧﺒﺮﮔﺎن اﺳﺖ. 

6- ﻣﺪل ﺳﺎزی. ﻣﺜﻼً اراﯾﻪ ﻣﺎﮐﺘﯽ از ﺟﻨﮓ ﻫﺎی آﯾﻨﺪه، ﺳﻼح ﻫﺎی آﯾﻨﺪه و ﯾﺎ ﺷﻬﺮﻫﺎی آﯾﻨﺪه، ﮐﻪ ﯾﮏ ﻧﻮع ﻣﺪل ﺳﺎزی ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ اﺳﺖ. 

7- ﺷﺒﯿﻪ ﺳﺎزی راﯾﺎﻧﻪ ای. ﻧﻈﺎم ﻫﺎ و ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻫﺎی ﭘﯿﭽﯿﺪه، ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﻨﮓ ﻫﺎی آﯾﻨﺪه را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻌﺎدﻻت رﯾﺎﺿﯽ و اﻧﺘﻘﺎل آﻧﻬﺎ ﺑﻪ راﯾﺎﻧﻪ ﺷﺒﯿﻪ ﺳﺎزی ﻧﻤﻮد.

8- ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺗﺎرﯾﺨﯽ. ﮔﺬﺷﺘﻪ در آﯾﻨﺪه ﭘﮋوﻫﯽ ﻧﻘﺸﯽ ﭘﺮ رﻧﮓ دارد .ﻋﻤﻖ ﻧﮕﺎه ﺑﻪ آﯾﻨﺪه ﺷﺒﯿﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﻟﮑﻦ ﯾﮏ ﮔﺬﺷﺘﻪ دارﯾﻢ وﻟﯽ ﭼﻨﺪ آﯾﻨﺪه !ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﮔﺬﺷﺘﻪ را ﺑﻪ ﯾﺎد ﺑﯿﺎورﻧﺪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ آﯾﻨﺪه ﻧﯿﺰ ﺑﯿﻨﺪﯾﺸﻨﺪ .روش ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ اﯾﻦ ﮔﺰاره اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﺎﻫﯽ ﺗﺎرﯾﺦ ﺗﮑﺮار ﻣﯽ ﺷﻮد. برﭘﺎﯾﻪ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻫﺎی ﮔﺬﺷﺘﻪ، ﻣﯽ ﺗﻮان ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﺮﺧﯽ از وﻗﺎﯾﻊ آﯾﻨﺪه را ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﮐﺮد. 

9- ﺳﻨﺎرﯾﻮﺳﺎزی. ﺳﻨﺎرﯾﻮﻫﺎ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻫﺎﯾﯽ ﻗﺼﻪ ﮔﻮﻧﻪ از روﯾﺪادﻫﺎی ﻣﻤﮑﻦ و ﭼﻨﺪﮔﺎﻧﻪ ای ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ 

 

دیده بانی آینده Horizon Scanning


دیده بانی در معنای عام عبارت است از زیر نظر داشتن یک حیطه خاص با هدف شناسایی چالش ها و فرصت های آتی موجود در آن حیطه.

دیده بانی علاوه بر آینده، برای موضوعاتی که در مجاورت زمانی با پارادایم های فعلی می باشند، نیز انجام می شود .

دیده بانی خصوصا به منظور تعیین اولیه حوزه های کلیدی جهت انجام تجزیه و تحلیل عمیق بعدی و تهیه سناریو یا نقشه راه برای آن ها بسیار رویکرد مفیدی است.

دلفی Delphi


دلفی نوعی مشاوره شامل ۲ مرحله است. مرحله اول شامل توزیع پرسشنامه با هدف استعلام نقطه نظرات اولیه از طیف وسیعی از کارشناسان یک حوزه خاص می شود. پاسخ ها جمع آوری و جهت اظهار نظر مجدد برای همه شرکت کنندگان در همه پرسی ارجاع می شود.

دیگر سوالی که از شرکت کنندگان همه پرسی مطرح می شود، خود ارزیابی آنهااز سطح صلاحیت خودبرای پاسخ به سوالات است.

دلفی روش خوبی برای بدست آوردن یک تصویر کلی از چیز هایی است که در یک زمینه خاص از علوم در حال رخ دادن است. ارسال مجدد پرسشنامه ها برای شرکت کنندگان نهایتا باعث می شودکه نوعی اجماع نظر در مورد پیش بینی آینده آن حوزه حاصل گردد.

تجزیه و تحلیل روند Trend Analysis


روند ها، الگوهای تغییر در چیزهای پراهمیت از دید مشاهده گر هستند که در طول زمان بوقوع می پیوندند.

دیده بانی روند ها : اولین گام در آینده پژوهی ، کشف روندهایی است که هم اکنون در جریان هستند

این روش در حقیقت پیش بینی آینده از روی قرائن و شواهد تاریخی است که تغییرات یک داده در گذشته نشان می دهد.

تجزیه و تحلیل روند ها بویژه برای سنجش کارایی سیاستگذاری ها و نمایان ساختن مشکلات در حال ایجاد، مفید می باشد.

نقطه ضعف عمده این روش، ساده انگاری نهفته در آن است. در عمل، پیش بینی آینده به سادگی و با تعقیب روند گذشته یک داده بندرت امکان پذیر بوده است. این روش بیشتر برای مراقبت از داده هاییبا تغییرات بطئی مثل ”اطلاعات و آمار نفوس“ مناسب است.

بهتر است این روش در مورد بررسی آینده موضوعاتی که نسبت به متغیر های بیرونی، تغییرات فوری و سریع نشان میدهند (نظیر قیمت نفت) صرفا بعنوان یک بررسی مقدماتی بکار گرفته شود و از روش های دیگر آینده پژوهی بعنوان روش اصلی استفاده شود. یک دوره بحران (که طی آن تعداد گزینه های واکنش محدودتر خواهد بود)می تواند یک مرحله از روند های تغییر باشد. با توجه به این موضوع، شناسایی هرچه زودتر یک روند میزان انعطاف پذیری سازمان در تعامل با مراحل مختلف روند تغییر را افزایش میدهد.

روشهای عمده شناسایی روندها:
شناسایی رویداد هایی که علیرغم ااحتمال ناچیز وقوع،اثر بسیار شدیدی باقی می گذارند WildCards
رصد منابع اطلاعاتی Scanning
شناسایی پیشران ها Driving Forces
تجزیه و تحلیل پیش رانها Drivers Analysis
برای شناسایی پیشران هایی که روند های آتی را شکل می دهند، از این روش بهره گیری می شود. بااین روش بویژه می توان تعامل بین پیشران ها را مورد بررسی دقیق قرار داده و بدین طریق پیشران هایی اصلی که شکل دهنده آینده هستند، را تشخیص داد.

از این روش می توان بعنوان مبنایی برای تدوین سناریو ها، نقشه راه یا چشم انداز استفاده کرد.

برای سنجش کارایی سیاست های اتخاذ شده و نیز برای پیش آگهی از مشکلات در حال ایجاد، روش خوبی است.

از چالش های پیش روی استفاده از این روش، کمی کردن ارتباط بین پیشران های مختلف می باشد.

سناریوپردازی Scenario


سناریو ها تصاویری از آینده های محتمل هستند. این تصاویر درونا” به هم وابسته هستند.

سناریوها، از اطلاعات مربوط به احتمالات و روندهای متنوع (و بعضا” واگرا)، تصاویری باورپذیر و درونا” سازگار از آینده ایجاد می کنند.

هدف از بکارگیری سناریوها، ایجاد فضایی از ممکنات است که در آن کارایی سیاست های اتخاذ شده در برابر چالش های موجود آینده در بوته آزمایش قرار می گیرند. سناریو ها همچنین کمک می کنند که هم چالش ها و هم فرصت های بالقوه ولی غیر منتظره شناسایی شوند.

سناریو ها باکشف سیستماتیک چالشها و فرصتهای پیش رو، در خدمت تدوین استراتژی ها قرارمی گیرند.

سناریوها تنها حدسیات درمورد آینده نیستند. سناریو پردازی کمک میکند تا بیاندیشیم چگونه در شرایط محیطی متفاوت آینده، پیروزمندانه به هدایت امور بپردازیم.

تدوین مجموعه ای از چندین سناریوی متمایز و مقید کردن ”عدم قطعیت لایتناهی“ به یک حدومرز، برنامه ریزی سیستماتیک برای انجام اقدامات لازم در سازمان را ممکن میکند. معمولا ۳ یا ۴ سناریو برای هرآینده پژوهی تهیه می شود.

چشم اندازسازی Visioning


چشم اندازسازی، تجسم و ایجاد تصویری غنی والبته نه چندان دقیق از آینده است.

چشم انداز بر خلاف سناریو که رد پا از اکنون به آینده مشهود است، بیشتر شبیه پرش به آینده است و لزوما نمی توان نحوه تدوین چشم انداز را دید. به همین دلیل اخذ تایید متولیان (Stakeholders) برای شروع کاری صرفا بر اساس چشم انداز، کاری مشکل است.

برای مثمر ثمر بودن، چشم انداز باید مقرون به واقعیات و به دور از خیال پردازی باشد.

نقشه راه Road map


نقشه راه، گام هایی را که باید برای نیل به یک هدف برداشت، تعیین می کند. طیف وسیعی از انواع نقشه راه وجود دارد.

به عنوان مثال یک نقشه راه مربوط به تکنولوژی معمولا شامل ارزیابی از مقولات زیر است:

پیشران های اجتماعی
پیشران های علوم
تکنولوژی ها و کاربرد های آنها
نقشه راه به گمانه زنی درکشف محصولات مختلف ممکن در آینده کمک می کند و در عین حال بخش های کلیدی از علوم مختلف که برای ایجاد این محصولات لازم است، را نیز مشخص می کند.

این روش بویژه برای تعیین فهرست اقدام های لازم که باید برای ظهور یک فناوری جدید به انجام رسانده شود، بسیار مفید است.

پس نگری Back Casting


پس نگری با تصور آینده مطلوب شروع می شود و سپس با تعیین قدم های لازم برای افزایش شانس رسیدن به آن آینده ادامه می یابد.

این رویکرد تنها زمانی عملی است که اهداف آینده به روشنی و به دور از هر گونه ابهام تعیین شده با شند. در غیر اینصورت و در جایی که تعدادی اهداف بالقوه متناقض وجود داشته باشند بکارگیری متدولوژی سناریو ارجح است.

مدلینگ Modelling


کاربرد این روش در بررسی آینده یک سیستم و نیز جایی که درکی ازعوامل موثر بر تغییرات سیستم در طول زمان، وجود دارد، می باشد.

این روش ابزار ارزشمندی جهت بررسی یک موضوع پیچیده می باشد و در آن بررسی ها بیشتر بر پایه ادراکات افراد صورت می گیرد تا شواهد. درنتیجه استفاده ازاین روش، سنجه هاMetrics) ) در اختیار قرار می گیرند. این سنجه ها کمک می کنند تا تاثیر نسبی گزینه های مختلف ارزیابی شود ولی در اتکا به سنجه های بدست آمده از مدل ها، باید محتاط بود و محدودیت های آنها را در نظر داشت.

نکته مهم در این روش این است که برای ساختن و کالیبره کردن مدل ها،لازم است داده های خوبی در اختیار باشد.

شبیه سازی Simulation & Gaming


در این رویکرد مثل بازیهای کامپیوتری، از متولیان موضوع خواسته می شود که خود را بعنوان بازیگران یک سناریو فرض کنند و در مورد واکنش های خود تصمیم بگیرند. بدین ترتیب این رویکرد روش خوبی برای سیاست گذاران است تا نحوه تاثیر سیاست های فعلی خود را بر آینده، و میزان کارایی این سیاست ها را در دراز مدت، شبیه سازی کنند.

شبیه سازی حتی می تواند در یک مدل کامپیوتری شکل گیرد. با کار کردن با این مدل کامپیوتری، امکان مشاهده تاثیرات تصمیمات بر مجموعه ای پیچیده فراهم می شود.

شبیه سازی، روش خوبی برای مفاهمه با طیف وسیعی از مخاطبان در باره ماهیت پیچیده تصمیمات و سیاست ها و ایجاد تصویر گسترده ای از تاثیراجرای این سیاست ها، می باشد.

تصویر موجود در این اسلاید، صفحه نمایش یک شبیه ساز سیلاب را نشان می دهد. این مدل به کاربران اجازه می دهد تاثیرات دراز مدت تصمیمات سرمایه گذاری را بر روی ریسک سیل مشاهده کنند.

ترکیب روش های مختلف آینده پژوهی


بهترین کار، بهره گیری از تعداد متنوعی از رویکرد های آینده پژوهی در یک پروژه است. دیاگرام موجود در این اسلاید، مثالی از چگونگی بکار گیری و ارتباط رویکرد های مختلف آینده پژوهی را با یکدیگر و ترتیب طبیعی استفاده از این تکنیک ها را نشان می دهد.

یک مثال ساده برای معرفی رویکرد های مختلف آینده پژوهی

تصور کنید در جایگاه مسوول ناوبری کشتی قرار دارید. هنگامی که مشغول دیده بانی افق مقابل هستید (رصد محیطی)، دو چیز نظر شما را به خود جلب می کند. «یک کوه یخ» و «یک کشتی تدارکاتی» که باید به آن بپیوندید. شما سرعت ها و جهت های محتمل کوه یخ و نیز کشتی تدارکاتی را بررسی می کنید (تجزیه و تحلیل روند ها) و اطلاعات حاصله را وارد رایانه کشتی می کنید (مدلینگ). سپس مسیر حرکت را چنان ترسیم می کنید که بجای برخورد با کوه یخ به کشتی تدارکاتی بپیوندید (نقشه راه). در حین انجام تمام این فعالیت ها رویای خوردن غذای مطبوع و دیدار با دوستان قدیمی پس از پیوستن به کشتی تدارکاتی را در سر می پرورانید (چشم انداز سازی). متوجه می شوید که سرعت ها و جهت های کوه یخ و کشتی تدارکاتی ممکن است تغییر کند. لذا شروع به بررسی بر روی گزینه های ممکن در خصوص این تغییرات می کنید تا این اطمینان حاصل شود که بیشترین بخت برای پیوستن به کشتی تدارکاتی وجود داشته باشد (سناریو پردازی). علیرغم تمامی این برنامه ریزی ها، شما میدانید که احتمال وقوع حادثه ای غیر منتظره و برخورد با کوه یخ همچنان وجود دارد. لذا از خدمه کشتی می خواهید که به تمرین تخلیه اظطراری کشتی مبادرت ورزند (شبیه سازی). هنگامی که آنان مشغول به تمرین هستند، شما خود را در موقعیت محتمل ترین وضعیت کشتی تدارکاتی فرض کرده و مراحل رسیدن به این وضعیت نهایی را ترسیم می کنید. (پس نگری Back casting )

از دیدگاه آینده‌پژوهان


جیمز ایگلوی (آینده‌شناس؛ مدیر شبکه جهانی تجارت):

اگر بخواهیم انسان خوبی باشیم، ناگزیر باید آینده‌پژوه باشیم. از منظر آزادی انسان، تصور آینده‌های گوناگون و سپس انتخاب‌ میان آنها موضوع بسیار حائز اهمیتی است. عکس این مدعا هم درست است. برای اینکه آینده‌پژوه خوبی باشیم، باید بخواهیم که انسان خوبی باشیم، و به عبارت دیگر، نگران رفاه و سعادت دیگران باشیم. در این راستا لازم است بصیرت افراد نسبت به آینده به دانشی فراتر از اینکه «آینده چه هست؟» و حتی فراتر از اینکه «چه می‌تواند باشد؟» مجهز شود. جان کلام، این بصیرت باید به احساسی از اینکه «آینده چه باید باشد؟» مسلح گردد.

ریچارد.ای.اسلاتر (بنیان‌گزار مرکز مطالعات آینده استرالیا):

در قرن بیست و یکم بایستی تفکر آینده‌نگرانه رواج یافته و مورد پذیرش همگانی قرار گیرد؛ درست همان‌طور که تفکر درباره گذشته و حال چنین شده‌است. در غیر این‌صورت مطمئنا راه دشواری را در پیش رو خواهیم داشت.

 

Back to top