رویکردهای آینده‌ پژوهی

برمبنای تجارب قبلی خود پیرامون شکست در برنامه هایمان، از هم‌اکنون باید بدانیم که آینده ممکن است آبستن چه پیشامدهایی باشد؛ کدام پیشامدها احتمال وقوع بیشتری دارند؛ و در میان آن‌ها کدام‌ یک از مطلوبیت بیشتری برخوردار است. بر همین اساس، تا کنون درباره رویکردهای آینده پژوهی سه رویکرد مطالعه آینده شناسایی شده است :

الف- رویکرد آینده پژوهی اکتشافی(که گاه آینده‌پژوهی تحلیلی نیز نامیده می‌شود):

این روش از زمان حال شروع شده و رو به سوی آینده دارند و به اصطلاح"رو به بیرونند"وتلاش می نمایند که تحت شرایط مختلف ، کشف کنند که کدام آینده رخ می دهد. نقطه ی شروع این رویکرد در زمان حال است.(قدیری،ص02.)

     این رویکرد که حالت پیش بینانه دارد، موضوع آن اکتشاف «آینده ‌های محتمل بر پایه روندها و رویدادهای جاری است. سوال این رویکرد این است که اگر فقه هیچ مداخله ‌‌ای در ایجاد و دگرگونی شرائط نداشته باشد، روندها و رویدادهای جاری، چه آینده ‌‌های محتملی را نوید‌‌ می ‌دهد؟ آنچه از این رویکرد بدست‌‌ می‌آید، جنبه اخباری داشته، به نحوی از آینده خبر‌‌ می ‌دهد.

ب- رویکرد آینده پژوهی هنجاری  (تجویزی) :

این رویکرد از یک موقعیت مطلوب شروع کرده و به زمان حال می رسد و چگونگی تحقق آن موقعیت مطلوب را بررسی می کنند و به اصطالح "رو به درون" .هستند در واقع نقطه ی شروع این رویکرد نقطه ای زمانی در آینده است (قدیری،ص. 09).

     در این رویکرد بدون توجه صریح به وضع موجود، آینده مطلوب، براساس آموزه ‌‌های ارزشی تعریف‌‌ می ‌شود. سپس با سمت وضعیت موجود حرکت نموده و این سوال کلیدی مطرح‌‌ می ‌شود که: ما چگونه‌‌ می ‌توانیم وضع موجود را تغییر دهیم تا آینده مطلوب ما بتوان از درون وضع موجود، بوجود آید؟ آنچه از این رویکرد بدست‌‌ می‌آید، جنبه انگیزشی دارد نه اخباری، و هدف آن ایجاد تحول بنیادین در وضع موجود است.

ج- رویکرد آینده پژوهی آرمان شهری : 

موضوع این رویکرد آینده ‌‌های ممکن برای فقه است و وضعیت های آرمانی آینده را بررسی‌‌ می ‌کند. فقه‌‌ می ‌تواند برای گشودن افقهای ممکن آینده به ترسیم وضعیت جهان آرمانی، جامعه آرمانی، خانواده آرمانی، انسان آرمانی و … بپردازد. براساس نتایج این رویکرد، چشم اندازی متعالی برای فقه ترسیم شده و در معرض نظرات نخبگان حوزه گذاشته‌‌ می ‌شود و پس از تصویب، به عنوان سند بالادستی حوزه و تحول فقه قرار گرفته، براساس آن، برنامه ‌‌های اجرائی تدوین خواهد شد.